Minke-mimring.

Då Jonny og eg var gutungar, var det slett ikkje alltid at klingande mynt og lommepengar var det vi hadde mest av. Vi hadde portemoneane våre i baklomma, men det var mest for syns skuld; innhaldet ville neppe ha imponert dagens ungdom. Foreldre og besteforeldre var restriktive med lommepengar, og det vi fekk måtte som regel til vår store sorg gå rett i sparegrisen. Den måtte du nærmast vere Nokas-raner for å få hol på. Rett nok fekk vi gjerne nokre øre av farfar når vi var på butikken, men det var på den strenge betingelse av at vi ikkje kjøpte tyggegummi for dei. Sjølvsagt. Det var jo det vi aller helst ville ha, men barnemunnar fulle av tyggis var av ein eller annan grunn det verste han visste.

Vi måtte med andre ord ta oss til arbeids på eiga hand. Det mangla ikkje på ting å henge fingrane i, men ikkje alt ga gryn i kassen. Likviditeten vår var konstant stram, men heldigvis hadde vi gode naboar som var behjelpelege med påfunn og innspel. Ein av dei var Jarle Kjempenes. Jarle var eit funn av Guds nåde å ha som kompis i oppveksten. Han var noko eldre enn vi, men hadde eit eneståande lag med oss ungane. Han var vår store helt og forbilde, og hadde heldigvis fortsatt så mykje av det leikande mennesket i seg at han kunne komme oss i møte på vårt eige nivå. Han var læremeisteren vår i dei utrulegaste ting, hadde ein fantasi og innlevelsesevne som ville ha sopt våre største skodespelarar av banen, og i tillegg både humor og humør i massevis. Ein av spesialitetane hans var å finne på nye ord. Han peikte ein gong på det gamle sjalet til Lina, og sa berre eitt ord: ”Ullavara”. Vi fekk aldeles, hysterisk latteranfall, og den dag i dag kan eg fortsatt storflire for meg sjølv av ordet og situasjonskomikken der og då.

På seinsommaren og utover dreiv Jarle litt med minkfeller. På den tida vart det betalt skotpremie på mink, og dette kunne gje ein liten slant i ny og ne. Jonny og eg fekk vere med han når han såg til fellene sine, og dermed vakna interessa. Dette måtte vere noko for oss. Feller hadde vi ikkje, men Edvard Kjempenes var snill som dagen var lang, og let oss få låne det vi ville av han. Nokre snikkerte vi sjølve, men i dei var fangsten gjerne godt under pari. Dei var rett og slett heilt ufarlege for alt med fire bein, med mindre minken lo seg i hel når han såg dei.

Jarle reiste vekk, gifta seg med Marlen og busette seg på Stord. Vi sakna han stort, og det vart no opp til Jonny og meg å gjere tilværelsen utrygg for minken rundt om på holmane. Vi gjekk til verket med all den entusiasme som berre to gutar i 10 – 12 års – alderen kan mobilisere. Drifta auka på, og på det meste hadde vi sikkert 15 – 20 feller i sving. Kvaløyna var beste plassen, men elles slang det ein og annan både her og der. Avlivingsprosessen trur eg vi forbigår i stillheit. Skotpremien var 20 kroner per mink, dermed blei det ein tiar på kvar. Det syntes vi slett ikkje var så verst. Magnus Hågøy var tilsynsmann for dette, og ordna ut med lensmann og styresmakter slik at pengane kom oss i hende jamt og trutt. Driftsmiddelet vårt var ein gamal livbåt med ein 10-hesters Mercury. ”Havets skrekk”, kalte vi han. Fartsvinden bles ikkje akkurat håret av hauet, men vi slapp i det minste å ro. Fedrane våre betalte bensinen utan å kny. Dei meinte openbart det var betre at vi balte med dette i staden for å finne på verre ting. Mødrene våre var ikkje like begeistra. Eg har ikkje tal på alle dei gonger mor og Aud spurde oss om det verkeleg var nødvendig å drive på og ”karnifle” på desse stakkars minkane.

Rike vart vi ikkje, men den daglege likviditeten kom seg betrakteleg. Rett nok må det seiast at ei viss slitasje på driftsmiddelet gjorde seg gjeldande innimellom. Ungdommeleg pågangsmot, uforsiktigheit og tankeløyse sette sine spor på gamle ”Havets skrekk”. Når far og Torbjørn hadde sagt si hjartens meining, og vi hadde lova bot og betring, så var det utan unntak Torbjørn som måtte i elden for å setje skuta i sjødyktig stand att. Kor mange kjøljarn og bordgangar han skifte, og saumar han klinka opp att, veit antakeleg knapt nok Vårherre.

Dette var vår barndoms Paradis. Vi putla med vårt, lykkeleg uvitande om at alle paradis har ein slange. Han dukka fram til slutt, i form av nokre fjordabrandar i kommunestyret som hadde sett seg leie på at vi ute på øyane fekk skotpremie på mink, mens dei ikkje fekk på rev. Dei ville avvikle heile skotpremien. Dette kom opp som sak, og ordskiftet som fylgde skal, med rette eller urette, ha fått legendestatus. Det vil seie at sanningsgehalten kanskje ikkje er hundre prosent, men at det som visstnok skal ha blitt sagt trefte desto meir i innertieren. Far sat i kommunestyret på den tida, og syntes antakeleg at 20 kroner var vel anvende pengar hvis det ga smågutar i slyngelalderen noko å pusle med. Etter at ein av fjordingane hadde stilt spørsmålsteikn ved korvidt minken var ei slik plage at det rettferdiggjorde desse 20 kronene, så fauk han opp, retta ein dirrande peikefinger mot den formastelege og proklamerte: ”Plage? Eg skal seie deg det, farr, at der er så mykje mink at når vi kjem gåande etter vegen, så må vi sparke han til sides for å komme oss fram”.

Det heile enda med eit kompromiss. Det innebar at skotpremien vart redusert til 10 kroner. Det var eit hardt slag for oss bolde jegerane. Der ein mink tidlegare ga ein tiar på kvar, måtte vi no nøye oss med ein femmar. Jonny var allereie då ein fullbefaren businessmann, og lurte på om dette rett og slett ville bere seg. Rekna vi inn bensinen, så gjekk nok drifta stort sett med tap sjølv med 20 kroner, og å drive å flyge rundt om i holmane for skarve 5 kroner på kvar syntes han knapt nok var bryet verdt. Eg var hjartans einig, men av ein eller annan grunn blei det til at vi heldt fram med fellene våre. Fangsten hadde gått oss litt i blodet, og kanskje var det såpass spaning i dette at vi såg litt stort på reduserte inntekter. Men det blei vårt første møte med begrepet ”tæring etter næring”, og vi måtte berre erkjenne at forretningslivets harde økonomiske lover hadde gjort sitt brutale inntog i lettpåverkelege barnesinn.

I dag får minken stort sett vere i fred. Vi vaks til, fekk andre interesser, og det heile døydde ut av seg sjølv. Rike vart vi som sagt aldri av denne verksemda, anna enn på episodar og tildragelsar som er trygt forvart i kvar vår innhaldsrike barndomsminnebok.