Kveitefiskarane frå husmannsplassen på Pollmyra.
Kaare Larssen heitte han og var ein av dei som kom ifrå Lærdal.
Dei kom ifrå Sogn og gjekk i tjeneste mest hos
bøndene, men også hos husmennene og fiskarane. Kaare gjekk i tjeneste hjå Desiderius
Anderson Værøy som då sat
med den nordre Myrajorda bruk 1 i Værøen.
Kaare Larssen gifte seg med dotter til Desiderius
som heitte Susanne Desideriusdtr.
Værøy. Dei busette seg på Husmannsplassen på Pollmyra.
Det er uvisst om det budde folk på denne buplassen før Kaare
og Susanne si tid, men det er ikkje usannsynleg då dette huset som stod der hadde jordgolv, og difor må denne buplassen være svært gamal. Det var Severine Landøy som fortalde om jordgolvet
i huset til "Pollen" som dei kalla oppsitjarane
på denne husmannsplassen. Ho var ei lita jente og var med mora si inn til
Pollen med mat. Det var vanleg i dei
dagar at dei såg til dei gamle slik at dei ikkje lei noko naud.
På den tid var det son til Kaare Larssen,
Mathias Kaareson og kona hans Anne Andersdtr. også frå Sogn, som budde der. Severine var fødd 1892 og Mathias døydde
1906 so det må ha vore kring 1900 at Severina var i stova. Det som ho hugsa mest frå denne turen
frå Landøy og inn på Værlandet var jordgolvet i huset
til Pollen. Dette hadde ho aldri sett før, difor beit
det seg fast i barnesinnet. Steinane etter dette
huset skal vistnok ligge der enno.
Floren til Pollen "Pollenfloren" som dei
kalla vart riven for berre nokre få år sidan.
Vi har funne ei mengde dokumentasjon på at husmennene og tenarane på Værøen dreiv aktivt
som fiskarar. Dei skaffa
seg båtar som sekseæringar,
slagkeipingar og større båtar
som sokalla "søringar". Blandt jaktene på
Værlandet var også ei eigd av husmannen på plassen
Leite. Husmennene var dyktige fiskarar, dei dreiv med liner, garn og snøre. Fleire
kjøpte part i landnotbruka
på øya eller kjøpte eigne bruk. Om vintrane
for dei til Møre på torskefiske. Der fiska dei både med snøre, liner og garn både sild og torsk. Når
silda kom til land både vinter og sumar kasta og stengde dei henne inne og gjorde
ofte svære varp. Og so hysefiske då, eit heimefiske
som sysselsette mykje folk då spesielt etter at
fiskemottaka kom i
dift, eg tenkjer då på
Bernt Hittun som bygde Nybua
1916-17 og tok der imot tonnevis med fisk for dag.
Husmennene som budde på
Pollmyra hadde spesialisert seg på kveitefiske. Her var Mathias den som utmerka seg, han
hadde nok fått med seg noko hjelp på vegen av far sin
og, men det var Mathias som vart kveitefiskaren på Værøen.
Maken til kløkt og tollmodigheit fantes ikkje, mange
forsøkte seg,men det var
Pollen som kom tillands med dei største
kveitefangstane mest kvar einaste gong. Dei kalla kveiteplassane for ein leger. I desse la dei kveiteva
(Kveiteliner) eit kveiteva
er 400 favner og 100 angler. I desse legrane kunne dei legge fleire va, det lengste eg veit var 5 va.
Kveiteberget: Vestre Hellelia på Sandøyhågen
midt over og Losnekollen midt på Håhågen.
Legg i nord 2ooo favner kveiteliner.
Gamle Sivert i Kalvøyna
vart den som var med Pollen ut med kveitevaene sine,
Pollen var onkelen hans, difor arva nok Sivert desse kunnskapane etter Pollen. Seinare vart det son til Sivert han Olai
som fortsette.
I gamle skriv har eg
fått sett det svart på kvitt kveitefangstane til Olai
Kalvøy ut på 1900-talet. Desse kveitekunnskapane heldt dei mykje
innen familia, men familia
var stor, difor vart kveitelegrane
til Pollen ofte hausta. Ludvik i "Hola" og
hans familie var ofte i Poll-legrane med kveiteva. Soneson til Ludvik, Johannes Kristoffersen fortalde
at dei ein gong la 4-5 va i legrane rundt Håsteingrunnen. Han hugsa ikkje me på desse legrane
lenger, det einaste han kunne hugse var det søraustlegaste vaet , der hadde dei Flatskjeret i Herlandshovden. Dei fekk fleire store kveiter den
gongen, fem -seks i talet.
Far min Tomas Leite var ein gong med Erik Larsen og Gamle- Sivert i Kalvøyna og drog kveiteva.
Han var berre ein liten gut
den gongen, men han gløymde aldri då dei låg innfor Alden i eit leger dei kalla Gamlelegeren. Dei fekk fem store kveiter på ein
plass. Vi var inne der eg og far året før han døydde.
Han hadde lyst på sine gamle dagar og drage ei
kveite. Sjølv om det var 70-80 år sidan
han hadde vore med Gamle-Sivert
so hugste han det nøyaktig. "Her" sa han.
"Her fekk vi dei". Vi fekk ikkje kveite etter to forsøk.
Eg gjorde eit par forsøk der på same plassen eit år eller to etterpå, då fekk eg ei fin kveite på 22 kg sløygd. Merkeleg nok, det var
akkurat der han hadde sagt "Her fekk vi dei".
Dei beste legrane til Pollen
fekk vi aldri me på, desse sat dei på både Holefolket og slekta i Kalvøyna,men nokre måtte dei ut med fram gjennom tidene, vi visste om Mattisberget: Me: Nore Staveneset over nore
kanten av Ryggsteinen og vestre Hellelia på Halsøyhågen. Legg i vest eit kveiteva. Og so
Langeskallen: Me: Der ligg eit
lite fjell tett østenfor Hellelia, østre kanten av
dette skal ligge midt over Halsøyhågen og søre Dokkenova midt over høgste Tviberg.
Legg i nord eit kveiteva.
So har eg tidlegare skrive
om østre og vestre Gyttaberget. Sogningen Knut
Nilsson som desse to kveiteplassane
fekk namnet etter var svogeren til Pollen-Mathias og
far til Gamle- Sivert i Kalvøyna.
Meboka som desse og dei andre kveitelegrane står beskreve skal vistnok ha
forsvunne or Kalvøyna og har i mange år hatt adressen Sandøy i Bulandet. Det
siste som har komme meg for øyra er at ho har teke ut
på ei endå lengre vandring og skal finnast "Inne i Fjorden" ein
plass. Ein får håpe at ho ikkje
har slege seg heilt til ro der heller, men tek turen heimatt i Kalvøyna der ho hadde si bardomtid
og egentleg høyrer heime.
Her ser ein Pollfloren på eit flyfoto frå
1961.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Her ser ein
Pollmyra som den ser ut frå Mekletten.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Her er utsikta sørover frå Pollmyra ein kald dag i mars.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Her stod Pollhuset, rett sør for huset til Nils og Synnøve Værøy. Da er ikkje
spor etter huset i dag,
men grev ein seg ned under torva vil ein nok finne eit og anna. Sånn detaljert
gravande journalistikk
ser ikkje heimesideskrivarane seg tid til på da noverande tidspunkt :o).
Steinane som huset stod på er nok fjerna for lenge sidan, sånne steina var gull
verd i gamle dager.
Dei vart nok brukt til alt frå bygging av andre hustufter til ilesteina.
Statsarkivet
Sverre J. Landøy
Laila Vederhus
Anders Værøy
Tomas Leite
Theodor Myrvåg
Askvoll Bygdebok Folket II A og B.