Barndom og rikdom.

Heime hadde vi i si tid ein gamal spisstemning. Han målte knappe 30 fot, hadde ein 6 – 12 hesters Sabb oppfyringsmotor, og bar det staute namnet ”Uredd”. Farfar Øyvind og grandonkel Anton eigde og dreiv han. Båten var open,, med maskinruff, styreluke og god, gamaldags rorkult. Ein trebenk i maskinrommet var heile innreiinga. Han gjekk som ei kule. Når Anton trefte det med ”spissen”, var det berre så det rauk og fauk etter.

Farfar og Anton var på dette tidspunkt litt oppe i åra. Drifta var småfiske rundt om på heimetraktene med torskegarn, kveite-og hyseliner, litt åleruser, teiner, og tareskjering om sommaren. På denne tida gjekk vi på skulen berre annankvar dag, og Jonny og eg var med karane på sjøen dei dagane vi hadde fri. Eg skal ikkje seie at vi var udelt begeistra for dette, det kunne tidvis følast som ei sur plikt. Likevel har vi gode minne frå denne tida. Farfar og Anton var gode læremeistrar. Dei var fullt ut innforstått med at det hadde si grense kva dei kunne forlange av to gutar i 10 – 12-årsalderen. Dei var dei snillaste og elskelegaste menneske du kunne treffe på denne sida av grava, var som regel tålmodet sjølv, og let oss stort sett pusle på i vårt eige tempo. Det verste var å kveile oppstøene. Vi fraus noko så infernalsk på nevane, men når ilen var inne, så fekk vi stå i ruffen og andøve. Då fekk vi varmen i oss att, og var pokker til karar som skipparar, sjølv om Anton måtte forklare nokså detaljert kva vi skulle gjere.

Verken Jonny eller eg hadde nokon illusjonar om at vi skulle tene oss rike på dette. At karane kunne stikke til oss nokre kroner, var no så si sak, men noko oppgjer i den forstand forventa vi ikkje. Desto større vart overraskelsen og gleda den kvelden eg vart ropt inn i stova til farfar og fekk oppgjer. To formektige hundrekronesedlar og ein femtilapp vart stukke i min vesle neve. Det var nesten uverkeleg. Eg kunne knapt nok fatte at eg var blitt innehavar av ein slik uhorveleg pengesum. Hadde eg vunne 10 millionar i Lotto i dag, hadde eg garantert ikkje følt meg rikare enn eg gjorde akkurat då. På den tida var hundrelappane nokre gedigne flak som måtte brettast både to og tre gonger for å få plass i portemoneen, og eg skal love at det ikkje var noko fattiglus som kom inn att til mor og far for å vise fram min første verkelege lott.

Pengane måtte til mi store sorg gå strake vegen på sparebørsa, men eg fekk behalde så mykje at eg kunne kjøpe meg klokke. Den kosta den nette sum av 110 kroner. Reine formua! Eg vart misunneleg på Jonny. Han gjorde det same, men slo til med 20 kroner ekstra, og fekk seg ei som var litt finare enn mi.

Gamlekarane heime var dei reinaste geni i det å behandle ungar. Ordet ”generasjonskløft” eksisterte ikkje. Dei ga oss oppgåver som vi rådde med, rettleidde oss etter beste evne, og hadde gudegitte nådegåver til å kommunisere med oss på barn/vaksen-nivå. Desto tristare var det då at heile denne generasjonen døydde innanfor nokså kort tid. Plutseleg var Edvard Kjempenes eldste mann på Sandøyna. På 10 år var heile bestefargenerasjonen borte. Andreas Kjempenes døydde i 1967, farfar i 1973, Teodor i 1976 og både Anton J. og Anton K. i 1977. Ein stor del av sjølve grunnmuren i vårt barndoms rike var ikkje meir, og det vart syrgjeleg tomt etter dei. Det var som om ein vegg i huset hadde ramla ut. Eg er heilag overtydd om at hadde denne generasjonen hatt frie hender innanfor barnehagar og barneskule, så hadde ordet ”pedagogikk” fått ei heilt ny meining.

Kva skjedde forresten med gamle ”Uredd”? Etter at farfar blei sjuk, vart båten liggande mykje i ro. Til slutt selde Anton han til ein politimann i Tønsberg. Han var ein innbarka entusiast som skydde plastbåtar som pesten, og var i fyr og flamme då han kom og henta han. Endeleg fann han noko som var gamalt nok, og bar i seg historie i lange baner. Han plundra litt i byrjinga når han skulle starte opp, mellom anna måtte han lære seg trikset med å ”kaste om” motoren når han gjekk range vegen. Elles gjekk det bra. Prisen var nærmast gje-bort, eg trur han gjekk for ein 4 – 5000 kroner. Vi slepa han til Florø, der ei frakteskute skulle ta han vidare til Tønsberg. ”Uredd” sin vidare skjebne er oss ukjend, men mest sannsynleg har han nok fått sin siste kvilestad. Dermed er både den, min første lott på 250 kroner og sist - men mest - gamlekarane heime kun gode minne frå ei sorglaus tid.

Sic transit gloria mundi.