Harald Leite har sendt kart og historie.
Denne historia finn ein og på "Ei reise på Garden Værøen gjennom fleire hundre år"
Kartet med oppmerking av bruka og husmannsplasser kan ein få opp i eit eige bilde ved å klikke på dinna teksten her. Eller ein finn kartet nederst på sida her.
«Gjøren».
Dei kalte han Gjøren der heime, men egentleg heitte han Georg Kristoffer Martin Ravn, eller Jørgen Ravn, når dei ikkje brukte Gjørennavnet.
Han var fødd i 1851 og døydde i 1932. Foreldrene hans budde i Lervåg, og Jørgen var berre liten gut då faren døydde. Mora gifte seg oppatt med ein lærar Systad, og der
vart fleire ongar som vart så mykje yngre enn Jørgen. Kor tid han kom og etablerte seg i Nordnessundet på Værøen veit vi ikkje sikkert, men det var der han fyrst etablerte seg med handel. Han hadde egen båt og dreiv fiske i tillegg til handelen. Båten hans som heitte «Ravnkornet» må ha vore større enn ein slagkeiping eller femkeiping og kanskje, som vi veit dei brukte i den tida, det er truleg her snakk om det dei kalla for søring. Drektige båtar mellom 25-30 fot.
I eit brev som Henrik Martinussen (Henrik med Vatnet) skriv ifrå Flåvær i 1884 er båten til Jørgen nevnd, brevet lydde soleis:
«Flaavær den 17. Februar 1884.
Til
Kone Petrine A. Værø.
Gode Kone og Børn:
Jeg maa sende dig en beretning om at vi er alle komne vel hertil. Vi kom hertil paa
Fredag og i gaar paa Lørdag var vi i Vaen. Da vi kom saa sent hertil paa Fredag, saa maatte vi vor Baader ligge ulosset og om Morgenen kastet alt vort Tau ind paa Jyttabaaden og saa reiste vi bare paa en Baad, nemlig Ravnkornet, og den fik ligge under Randgaren, vi var 7 Mand, vad Fisket vil bli herefter, er os ubekjendt.
Jeg ved ingen Nyhet at berette, vi ere alle med Helsen til Dato. Send det største Brev til Aneberte Landø og det andre til Karine Kalvø. Skriv tilbage naar det gives dere Anledning. Jeg ved ingen anden Nyhed at berette, derfor maa jeg slutte med en Kjærlig Hilsen, min Kjære Kjæreste.
Vænskabeligst
H. Martinussen Værø.»
På «Ravnkornet» er då Jørgen, Henrik, Lars i Landøyna og Knut i Kalvøyna.
På Jyttabåten er truleg Gytten og Sivert i Kalvøyna og Ludvik i Hola. Om ikkje Gytten sjølv er med so er bror til Sivert og Ludvik han Peder Johan (Pirre- Johan) med.
Det vert då sju mann.Alle desse sju reiste i Vaen og fiska på ein båt.
I Ole Eliassen Værøy si notisbok har vi funne dette:
Laurdag den 2. Februar 1889 leverer dei på Ravnkornet 30.5 Maal sild a kr. 4.00 i Værøyhamna.
Dette viser at Jørgen hadde ein stor god båt. Dette viser at Jørgen tener gode pengar på sjøen, men vi veit at det var som handelsmann at vi kjenner han best. Så er det noko vi ikkje har fått med oss. Kven passa butikken hans når han var borte på fiske? Kunne det vere ho Madsi på Leite? Jørgen var kjærest med henne Madsi. Det er truleg gjennom henne og mora hennar ho Sofie på Leite at han fekk etablere seg i Nordnesholmen.
Ho Sofie var i teneste i Vika etter at ho hadde vore ei tid i Hittun. Det var i Vika at han Jonas Tomasson gjekk på friarføter etter Sofie. Ho Sofie og han Matias i Vika og kona Madsi Knutsdtr. Gjelsa var gode vener. Sofie kallte dotter si Madsi oppatt etter ho Madsi i Vika som ho var i teneste hos i 4-5-6 år. Dei har nok gjort ein vri her for at Jørgen, kjæresten hennar Madsi, skulle få leige holmen som låg unda Vikajorda (F). Å få hustomt utan og jobbe for eigaren var eit sjeldent tilfelle. «Gjøren» dreiv fiske og handel noko anna veit vi ikkje. No kan det og vere at Jørgen var kamerat med Vikaguten som budde på Vilnes. Vi veit at son til Matias og Madsi i Vika (F) han Knut Matiasson kjøpte ein gard til son sin Peder Johan inne på Vilnes. Jørgen og Peder Johan voks opp ilag der inne på Atløyna. Kanskje Jørgen allerede hadde papir på hustomt i Nordnesholmen når han kryssa Aldefjorden på veg utover med flyttelasset sitt.
Det er ikkje nokon av dei eldre som levde i vår tid som kan hugse huset hans ute i Yste Nordnesholmen. Men far min Tomas Leite visste kor huset ein gong stod, og vi var iland der og fann steinane som huset stod på. Nokre bitar av røde panner frå taket låg i tomta. I ei bukt på nordaustesida av holmen er ei steinfjære, øverst i den fjæra i søre kanten stod huset. Eg hugsar vi fann skjeljar heilt opp til steinane på nordauste hjørne av hustomta, så der hadde sjøen leika seg oppunder golvet under haust- og vinterstormane. Madsi på Leite og Jørgen var kjærestar som tidlegare nevnt. Dei eldre fortalde at dersom båten hennar Madsi låg i Nordnesholmen, då var butikken stengd.
No mangla det ikkje på varer i butikken hans Jørgen. Her var mjøl, sukker, sirup, erter, gryn, tobakk og skrå, grønnsåpe, tjære, anglar og forsyn, hampe – og bomulltråd o.s.v. Det vart fortalt at son til Ludvik Knutsen (Ludvik i Hola) han Leonhard også kalla «Resen» kjøpte for til brudlaupsdressen sin ute i Nordnesholmen. Vi veit han gifte seg i 1896 med Rakel Johanne Andreasdtr. Steinsøy.
Men so har det skjedd noko der ute i Nordnesholmen, for Jørgen flytta huset og handelen sin i Stroka i Landøyna. Har han vore ute for eit ekstremveir der ute i holmen, har stormen teke huset hans? No leiger han Inste Strokaholmen som og ligg under Vikajorda (F). Han fekk seg ein ny Vikaholme.
Om det er veiret som har jagt han inn i smula, eller det er konkurrenten Iver Karlsen som dreiv handel i Værøyhamn, som var for nær, det er vel ingen som veit.
Jørgen bygde oppatt huset sitt i Stroka. Der fortsatte han med handelen sin i ein periode, truleg litt fram i det 19 århundre. I Stroka hadde han også god hamn til båten sin, men kanskje det vart altfor roleg, han forlet huset sitt kring 1905 og flytta til Bjørnøyna og starta med handel for tredje gong.
Dette veit vi, for ho Madsi kom i Myrvågen og spurde etter skyss, ho skulle på friarføter til han Jørgen ho. Ho fekk også låne båt i Myrvågen og rodde sjølv på Bjørnøyna.
Tida og plassen hans ute på Bjørnøyna veit eg ingen ting om. Han skulle omsider flytte innatt til Atløy (Grov Øvre) der han døydde i 1932.
Teodor Myrvåg hugsa huset hans i Strokaholmen, det stod i ei vik på nordvestesida der det og er ei lita stø. Det var bygd ei sval til huset. Om denne svala var tilbygd av Peter Elias Knutsen Kalvøy som overtok (kjøpte?) huset etter at Jørgen flytta til Bjørnøyna veit vi ikkje.
Peter gifte seg i 1907 med Anne- Berte Ludvikdtr. Værøy. Peter var son av Knut og Karina i Kalvøyna. Vi veit at Knut var med på fiske på båten til Jørgen «Ravnkornet».
Johanne eldste dotter til Peter fortalde at ho var ti år då dei flytta inn i Værøyhamna og bygde hus på sjøhustomta som svigerfar til Peter han Ludvik i Hola hadde fått leige av Jens Andreassen på Vikajorda (F). Alle borna til Peter og Anne- Berte er fødde i huset i Strokaholmen.
Teodor Myrvåg hugsa at det låg ein liten fin båt der ved huset, han hadde settbord som var malte kvite. Båten skulle vere bygd i Landøyna og kan vere liknande båten til Lars i Landøyna. Denne båten brukte ho Anne-Berte til og komme seg til og frå når Peter var borte på fiske.Var veiret fint rodde dei i Værøyhamna og handla. Teodor var med dei utatt ein gong ho og ungane var eit slikt ærend. Det korta mykje på vegen til Myrvågen for Teodor. So sparde ho og roturen utatt.
Johanne fortalde at ho var med mora som lita jente inn på Værlandet. Dei skulle gå med mat og bakelse til han Martinus og Anne i Vika (F). Desse to gamle budde i eit lite hus nord for floren i nordre Vika. Dei var på fleire slike turar. Desse turane med båt inn i Værøyhamna hugsa ho serleg godt. Dei la båten ved «våren» sør for Hittunsbua og so gjekk dei til fots sør i Vika. Det var vanleg på den tid at dei såg til dei eldre med både mat og brendsel. Det var eldreomsorga i dei dagar.
Kjelder:
Sverre J Landøy
Laila Vederhus
Teodor Myrvåg
Johanne Kristoffersen
Tomas Leite
Anders Værøy
Henrik Leite
Ole Eliassen «Notisbok»
Bodvar Værøy.
Askvoll Bygdebok "Folket" II A og B
Klikk ein gong på bilde so vert da større.
Her på nordvestre sida av Inste Strokeholmen hadde Gjøren hus og handel etter att han flytta frå Nordnesholmen. Huset vart bygd på slutten av 1800-talet og stod der dei fyrste 10-åra inn på 1900 talet. Bilde er teke frå brua over Stroka
Klikk ein gong på kartet for å få da større.