Harald Leite har sendt kart, bilde og historie.
Denne historia finn ein og på "Ei reise på Garden Værøen gjennom fleire hundre år"

Kartet med oppmerking av bruka og husmannsplasser kan ein få opp i eit eige bilde ved å klikke på dinna teksten her. Eller ein finn kartet nederst på sida her.
 

     
       Nybrottsetablerarane på Landøy og Myrvågholmen.

Dei fyrste som bygsla og busette seg i Landøy var Knut Pedersen og Susanne Tomasdtr. Værøy.
Han var frå Hamrajorda (B) og ho var frå Leite (E). Landøy var delt i to mellom «Sørgarden» og «Nordgarden» det var den sørlege parten desse to bygsla då under A, B og C.
Dei starta truleg i Landøy det året dei gifte seg, i 1842, det er truleg dei som bygde austre enden av «Gamlestova»
Susanna var 20 år og Knut 26. Dei fekk eit barn same året. - Om vinteren måtte Knut bort på fiske, så Susanne og barnet vart åleine på Landøy.
På den tid hende det av og til at folk tykte dei høyrde naudrop frå havet, særleg framfor sterk nordavind.  Det var vanleg tru at slike rop var eit slags ekko etter rop frå menneske som hadde drukna i tidlegare tider. ( J. fr. 1939- utgåva av Fiskarsoga for Sogn og Fj. s. 47 og 48.)
På Kylpa, vestfor Landøy, hadde det drukna to ungdomar frå Alden i 1777.Då Susanne vart åleine om vinteren 1843, tykte ho det ropte frå Kylpa i uveir.
Dette vart so pass nifst at ho tok barnet med og gjekk ein time gjennom utmarka til slekta si i Værlandet, for ei stund.
Susanne vart enkje i 1858. To år seinare gifte ho seg oppatt med Peder Olsen Gjørøy.
Sonen hennar i fyrste ekteskapet Sivert Knutsen gifte seg i 1880 med Karen Marie frå Høyvik. Dei tok over den norde delen av bruket og hadde huset sitt ved Karenmyra og fjøset nordvest for Tuhågen.  Då Sivert og Karen flytte til Nordland gjekk bruket deira til halvbroren Leonard som også hadde søre parten.
Leonard Pedersen fekk kjøpe sørgardsparten av Landøy fyrst frå «Hittun» (C) i 1885 og seinare  i 1889 hos Ole Eliassen (A) og Gerhard Olsen (B).

Den andre familia som flytta til Landøy var sogningen Ole Olsen Natvik og kona Helene.
Då dei gifta seg 1851 budde dei på Tistel i Bulandet. Eldste son deira Gerhard Johan var fødd der.
I 1852 busette dei seg på Landøy og bygsla dei to nordste partane som låg under søre og nordre Myrajordene på Værlandet. ( D og E).
Ole Olsen var bror til Sofie Olsdtr. Natvik som på denne tid var i tjeneste i «Hittun».
Ole frå Sogn hadde kjennskap til metoden å dyrke opp utmark ved hjelp av griser.  Det heiter seg at han sette ring i trynet på dei, når han ikkje ville dei skulle rote meir.

Den tredje familia kom til Landøy ca. 1853 og bygde hus der Hansafloren no står. Dei bygsla den mellomste delen som låg under Vikajorda (F).
Denne familia her var utflytte Vikafolk (F) som kom tilbake til Værlandet. Dei to yngste gutane i ein stor barneflokk på Vikajorda,  Knut og Ole fann seg kvar si Værlandsjente, Knut si frå Hamrajorda (B) og Ole si frå Hittunsjorda(C), dei gifte seg og flytte innom fjorden til Olset og Gjervik.
Det var Knut og Susanne som fyrst kom utatt. Susanne var syster til Knut Pedersen på søre Landøy så no fekk vi Knut og Susanne der sør og Knut og Susanne der nord.
Det er litt uvisst om det er deira familie som framleis sat med Vikajorda. Bror til Knut  han Bernt som hadde Vikajorda var død, og enkja Gjertrud gifte seg oppatt i 1840 med Lars Hansson på Tistelen.
Far til Gjertrud kjøpte garden i 1817. I 1838 står Gjertrud oppførd som brukar av Vikajorda.
Den nye eigaren av Vikajorda Matias Villumson Tviberg står som eigar av Vikajorda i 1827.
Om ein leitar i arkiv kan ein finne om det er Gjertrud og Lars som Knut Hansen bygslar hos.
Son til Knut han Hans Knutsen kalla «Gamle-Hans» fekk kjøpe denne parten av Landøy i 1906.
Yngste son til Knut han Sivert gifte seg med dotter til Ole Natvik ho Larsine Olsdtr. Værøy.
Son deira (Sivert) Andreas gift med Anna Johansdtr. Kalvøy fekk kjøpe den parten som Ole hadde bygsla under nordre Myrajorda (E) i 1914, same året som Andreas og broren Johannes kom bort  med skøyta «Duen» på makrelldorging ved Doggerbank. Det er vel ingen som veit korleis «Duen» forliste. Værlandsbåten «Velkom Heim» var den siste som hadde kontakt med dei. Dei hadde heldt attåt dei og snakka med dei då dei hadde fått i tynnene sine, og ville gå til lands. Dei på «Duen» kunne fortelje at dei vanta berre noko lite so hadde dei fullt dei og.  «Velkom Heim» sette kursen mot land og det rauk opp med sterk nordavind.
Ein framand båt skal ha sett ei skøyte som lensa unda veiret med berre ei fokke, dei andre segla såg trapsa ut.
Det var regelen at i uveir gjekk dorgarane ned av Doggerbank på djupare vatn ca. 100 favner. Denne skøyta hadde kurs mot Doggerbank. Dei som såg henne skal ha sagt: «Dette går aldri bra».
Var det «Duen» på si siste reis dei hadde sett?

Den fjerde familia som kom til Landøy kring 1856 var Martinus Berntsen Værøy og kona Anne- Sofie.  Martinus som opprinneleg kom frå Vikajorda og var bror til Helene som kom til Landøy med mannen sin Ole Natvik. Martinus hadde gifta seg  i 1843 med enkja etter Henrik Berntsen på Nordre Myrajorda (E) og dei hadde sønene Henrik (Henrik med vatnet) og Lars (Lars i Landøyna).
Då eldste guten i fyrste ekteskapet til Anne-Sofie han Bernt også kalla «Gamle-Bernt» seinare, gifta seg i 1856, overtok dei garden.  Johan Henriksen bror til Bernt hadde overteke den Søre- Myrajorda (D).
Martinus og Anne-Sofie bygsla ikkje jord, men hadde huset sitt i Martinesneset, neset som fekk navnet sitt etter Martinus.
Anne-Sofie drukna i Aldefjorden 1. pinsedag i 1864 på veg heim frå Vilneskyrkja

Ein av sønene deira, Lars Martinusen vart i 1876 gift med Anna-Berte Berntsdtr. Værøy. Dei bygde det huset som seinare vart ein del av fjøset til Halvdan og Anny Landøy.
Lars bygsla heller ikkje noko i Landøy. Dei hadde ei ku i eit skjul ved sida av stova, og gras til denne kua greidde dei å samle i Yste Strokaholmen som låg under Nordre Myra (E). Denne holmen fekk  sidan navnet sitt etter Anne- Berte og heiter Anebertholmen den dag i dag.
Delen av Landøy der desse budde fekk Halvdan kjøpe hos far sin Hans Johanson Værøy i 1919.

Lars var halden for å vere uvanleg flink i båten. Det var han som først fann fiskeplassen Øynaberget. Me: Losnekollen frå Høgkletten til Sveneshammaren og Keipen på yste Skorpa. Dei fiska med snøre på Børekletten og Sveneshammarn og Keipen på yste Skorpa.
På grunn av tuberkolose i eit kne, måtte Lars gjennom 9 operasjoner, og til slutt vart foten amputert. Han dreiv sjøen likevel, brukte krykkjer til og frå båten.
Han enda og  sine dager i båten. Han hadde vore inne i Værøyhamna og handla hos Hittunen. Det var ein fin dag, ein liten nordabris stod ned sundet. Ungane på Leite var oppe på Fangetårnet og leikte, dei såg Lars for roande nord havna, i hamnaholet stoppa båten opp og han lena seg berre framover og vart sitjande på tofta. Båten kom rekande opp i støa ved Gyttanaustet. Ein av ongane sprang i bua til Hittunen og sa at det måtte vere noko gale med han Lars. Bernt gjekk nord i støa og tok Lars, la han over skuldrane og bar han sør i Leitehuset. Dette viser at Bernt må ha vore ei kjempe.
Far min Tomas Leite som berre var 5 år hugsa tydeleg at Bernt kom med Lars sør over ranen nord for huset, og når han nærma seg so ropte han: «Hent nafta». Det var medisinen dei brukte når dei skulle få liv att i folk. Dei heldt flaska under nasa. 
Naftaflaska vart vel forsøkt brukt, men dagane til Lars var talde.
Gravferda til Lars vart frå Leitehuset. Dei var same familia, han Lars var onkel til Dorthea «Tea» på Leite. Far min hugsa den gravferda. Bernt Hittun var  songar i gravferder på Værlandet i mange år. Han hugsa at Bernt song inne i stova, og på veg ut gjekk han framføre båra og song med stødig og kraftig stemme «Den store kvite flokk».

Den sjette familia som budde ei stund i nybrottstida på Landøy var son til ein av dei to Vikagutane som flytte innom fjorden, Sivert Matias Olsen Gjervik. Han gifte seg og budde ei tid hos sine på Landøy. I 1892 fekk han bygsle Myrvågholmen av Vikajorda  (F). Han dyrka opp denne holmen, og son hans Teodor fekk kjøpe bruket i 1923.

Den sjuende familia var Hans og Juditta. Hans vart kalla for «Skoga -Hans» fordi han var frå Skogen i Solund. Dei bygde eit hus nordaust for huset til Anny og Bjarne.
Severine Landøy, f 1892, kunne hugse at ho som lita jente såg inn døra til det huset ein gong, då sat der ei kone og spann. Johannes Landøy fortalde at ein storm braut det huset ned då det nett var oppbygt fyrste gongen, så Hans måtte byggje det oppatt på nytt.
Familien flytta kanskje til Solund rundt hundreårskiftet (ikkje sikker).

Alle som busette seg på vestsida av Værlandet både Myrvåg, Kalvøy og Landøy hadde fiske som viktigaste leveveg. Eit eller anna slag fiske dreiv dei mest kvar yrkedag heile året.
Ofte var kvinner med på sjøen. Etter kvart som dei fekk dyrke opp jord og fekk seg husdyr, vart det kvinnene sin jobb å stelle fjøset, karane hjelpte til med landbruket i onnene.  

Kilder: 
Statsarkivet
Sverre J Landøy
Laila Vederhus
Teodor Myrvåg
Tomas Leite
Olav E. Landøy
Askvoll Bygdebok «Folket» II A og B.