Utskiftinga i Værlandet  1875-1878.
 

I brevet som Ole Eliassen skreiv dat. 16De October 1874 vart det søkt om å få utskift utmarka på Garden Værøen frå Fellesskab.

Då denne Forretningen kom i gong den 6 te September 1875 vart det av Ole Eliassen sett fram forslag om også og utskifte innmarka: "yderligere begjærede han Værøens Indmark udskiftet".

På innmarka vart det gjort nokre grenseendringar, her vart utlagt ein Hovedvei frå utmarksgrinda til Ole Eliassen på "Råka". Denne vegen hadde ei bredde på 3 alen. Den gjekk frå "Råka" ned til huset til Agnar Værøy på vestsida av dette og litt vestom huset til Ståle Værøy og ned til "Kloppa" (Brua over elva), vidare nordover litt aust for vegen idag, ved Arne Blom sin oppkjørsel kom den inn i vegtraseen som er i dag og fylgjer den nordover til ned for Arve Kjempenes sitt hus der den deifrå gjekk i nordaustleg retning mot søre hjørne på Eldresenteret  og langs med dette i ein liten bue østover til den tok retningen på Landøykrysset. Frå dette krysset gjekk den nordover langs med austre hammaren også her ein bue austover til den møtte sørhall då gjekk den mot "Kloppa" 4-5 meter  sørvest av sørvestre hushjørne til Meyerhuset. Vidare langs dette huset på vestsida og ned til Havna i vestkant av Bua til Unni Meyer.

Gardsbruka fekk kvar sin del av vegen og kloppene å opparbeide og vedlikehalde: "Hovedveien.  Fra Søen ved Havnen oparbeider og vedligeholder Andreas Berntsen Veien sydover i en Længde af 126 Alen til en nedsat Sten paa vestlige Side af Veien; Bernt Henriksen herfra 163,5 Alen til en nedsat Sten ligeledes paa Veiens Vestside; Jens Andreassen herfra 334,5  Alen til en nedsat Sten; Johan Henriksen herfra 200  Alen til en nedsat Sten;  Gerhard Olsen herfra 266  Alen til en nedsat Sten ovenfor sit Fjøs og Ole Eliassen herfra til Grinden 189  Alen."

"De 2de Kloppe, som paa denne Veilinie blive at oparbeide, opføres af de Lodeiere til hvis Veistykke de ere henlagte".

Den fyrste vegen på Værlandet var som vi ser gode 800 meter.  Det gjekk an og køyre med hest og kjerre like til den nordre Kloppa, men derifrå og ned til Meyerbua var det heller tvilsomt. Vegen har her frå Kloppa vorte omlagd og lagt nordover slik vegen idag ligg, men svinga ned til sjøbuene mellom Hittunsnøstet og "Berget". Den siste stubben frå hamna og opp til Hovedvegen vart fiksa og opparbeidd på 1950 talet etter at Hittunsnøstet vart rive. Sjef for prosjektet var Johan Hittun og skytebas var Magnus Værøy. Vegen vart døypt for Røyrgata.

Grenseendringane på innmarka gjorde til at to heile tun i Sørgarden vart flytta.

Tunet til Andreas Berntsen (C) vart flytta og  bygd oppatt der Hittunstunet  er idag. Naustet nede i Skrøpelestøa vart flytta nord i hamna og oppsett på den tildelte naustplanen til Andreas Berntsen (C).

I søre stova på gamle Hittunshuset kan vi sjå tømmeret i veggane frå det fyrste huset deira nord på Egiljorda (A). Det var dette tunet litt nord for gjerde nord- aust for Borgnyhuset som fyrst vart kalla for Hitt Tunet.

Brukarane av to av jordene i Sørgarden i fyrstninga av 1800 heitte begge Peder.

Peder som dreiv "Hamrajorda" (B) budde i tunet som låg vest-sørvest for huset til Agnar Værøy. Denne plassen vart kalla for Tunet i Sørgarden.

Han vart kalla for Peder i Tuna.

Den andre Peder i Sørgarden budde i tunet som Andreas Berntsen måtte flytte etter grenseendringane. Han vart kalla for Peder i hitt tuna.

Tunet i Sørgarden der Gerhard Olsen sat under utskiftninga vart etter grenseendringane flytta nord "Under Hammaren" der Gunhildhuset står idag.

Abrahamstova, huset til Abraham (svigerfar til Gerhard Olsen) stod på ein nakk vestafor huset til Agnar. Ho stod i linje mot Storerånen frå kjøkkenglaset til Agnar. Abraham budde som kårmann ei stund i huset sitt medan det stod på Egiljorda(A). Egil Værøy trudde at Abraham hadde kjøpt stova der i tunet på Egiljorda utan å eige grunnen.

Dette huset til Abraham vart seldt til Henrik Martinussen (Henrik med Vatnet) og rive ned og bygd oppatt som søre enden av Vatnahuset.

Abraham og kona Cesilie flytta ut til Henrik og Petrine med Vatnet og budde der hos dei på sine gamle dagar
 

Alle holmar og skjer vart og teke med i Utskiftninga.  Men ikkje alle holmar og skjer rundt Værlandet er nemde med navn i Utskiftningsprotokollen. Dei som ikkje er nemde er tekne med soleis:

 "De Holmer eller Skjær,  som ikke her ere nævnte, eies af den Lodeier,  hvis Eigedom er nærmest beliggende".

Landøen er også nevnt: "Under nærværende Forretning undlot Retten at udskifte Landøen, som for tiden udgjør 3  Husmannsplads, der tidlegere ere udskiftede».  Dette  Utskiftningsdokomentet for Landøen har eg tidlegare sett henvist til i andre dokument  der denne utskiftninga er datert 26. Mai. 1827."
 

Kopi frå Utskiftningsprotokollen.



 

Ein gong i byrginga av 1900 var det tvist om kven som eigde Håskjeret, det er skjeret med seglmerke på nordsida av Værlandet. Dette skjeret er ikkje nevnt med navn i utskiftninga og då vart det spørsmål kven sin eigedom som låg nærmast her.  Dei hevda at nordre Værøyholmen låg nærmast, men også yste Nordnesholmen var aktuell. Værøyholmen låg under (D). Nordnesholmen under (F).  Avgjerda i saka vart at Nordste neset på Mårkletten det som vert kalla for "Pernela" (E) hadde rett til Håskjeret. Lodeigaren på fastlandet gjekk føre dei som eigde holmane som grensa til Håskjeret.

Kjelder:
Statsarkivet
Utskiftningsprotokollen frå Utskiftninga av Garden Værøen
Askvoll Bygdebok «Folket» II B
Sverre Landøy
Laila Vederhus
Egil Værøy
Gerhard Værøy

  Klikk ein gong på kartet for å få da større.